Pangapug: Pagdalumat sa Pundasyon ng mga Ritwal ng Tribong Talaandig sa Lantapan, Bukidnon
Keywords:
N/A
Abstract
Abstrak Pangunahing tunguhin sa pag-aaral na ito na mabigyang kahulugan ang mga katawagang panritwal upang mailahad at madalumat ang Pangapug na ritwal ng tribong Talaandig. Ilalahad rin kung ano-ano ang paniniwala, kaugalian at kung paano pinapahalagahan ng tribo ang kanilang mga katawagang panritwal. Bunga ng nabanggit na mga layunin, pinagsikapang mabigyan ng paliwanag ang sumusunod na katanungan: 1. Ano ang Pangapug na ritwal ng tribong Talaandig sa Lantapan Bukidnon? 2. Ano-ano ang mga katawagang panritwal na napapaloob sa ritwal na ito? 3. Ano-ano ang mga paniniwala at kaugaliang nasasalamin dito? Pangunahing pamamaraang ginamit sa pag-aaral ang Kwalitatibong disenyo sa uring deskriptibong pananaliksik. Gumamit rin ng etnograpikong pamamaraan ang pag-aaral sapagkat ilang beses na bumisita ang mananaliksik sa lugar kung saan ginanap ang pag-aaral upang personal na makahalubilo at makausap ang mga impormante. Nagkaroon rin ng aktwal na partisipasyon ang mananaliksik sa ritwal ng tribo. Pagkatapos, isinagawa ang interbyu at focus group discussion upang higit na maunawaan at mabigyan ng malinaw na interpretasyon ang mga datos. Lumabas sa pag-aaral na ang Pangapug na ritwal ay sadyang isinasagawa bago pa man gawin ang iba pang mga ritwal lalong-lalo na ang mga pangunahing ritwal ng tribo. Natuklasan rin na maraming katawagang panritwal na nagtataglay ng kahulugan at simbolo na ginagamit sa pagsasagawa ng pangapug na ritwal. Mayroon ring nakapaloob na mga paniniwala at kaugalian sa mga katawagang panritwal na ito. Dahil mayaman sa mga kultural na katawagan ang Pangapug na ritwal, inirerekomendang magsasagawa pa ng pag-aaral hinggil sa iba pang ritwal ng tribong Talaandig at mga indehinus na grupo sa Pilipinas at maaaring gawan rin ng pagsusuri ang wika ng kanilang ritwal upang matukoy kung ano-anong paniniwala at kaugalian ang nakapaloob rito. Sa pamamagitan nito higit nilang makikilala, maiintindihan at lalong maunawaan ang kanilang tribo. Mga susing-salita: pangapug, Mangangapug, inapugan, kapandulangReferences
Bibliyograpiya
Almario, V. (2010). Punong Patnugot. UP
Diksyunaryong Filipino. Pasig: Anvil.
Burton, E. M. (1991). The Concept of
Justice Among the Indigenous
Communities of Northeastern Mindanao.
Cagayan de Oro: Xavier University Press.
Colipano, S. Lantapan Bukidnon. Pangapug
na Ritwal. Personal na Panayam. Ika-
20 ng Pebrero 2014.
Hufana, N. L. Wika, Kultura at Lipunang
Pilipino. Departamentong Filipino at Iba
Pang Wika , MSU-IIT, Iligan City.
Kottak, C. P. (1996). Anthropology: The
Exploration of Human Diversity.
MacGraw- Hill Companies, Inc. New
York, NY, USA.
Lao, M. (1985). BUKIDNON In Historical
Perspective Volume 1 Publications
Office, Central Mindanao University,
Musuan Bukidnon.
______ (1998). Oral Sources on Bukidnon
Society and Culture. Toyota Foundation,
Japan.
Manansala, T. D. (2005). Pagsusuri sa
Leksikal na Aytem na gamit sa Ritwal ng
mga taga-Cordillera. Minanga: Mga
Babasahin sa Varayti at Varyasyon ng
Filipino. Sentro ng Wikang Filipino-
Diliman. Unibersidad ng Pilipinas.
Lungsod ng Quezon.
Mordeno, M. C. (2008). Keepers of Dreams
Stories and Images of the Bukidnon
Tribe. Kitanglad Integrated NGO’s,
Inc. Malaybalay City Bukidnon.
Ongpin, A. (2010). BUKIDNON The
PHILIPPINE FRONTIER. Tien Wah
Press, Singapore.
Orobia, J.A. A. (2013). Ang Materyal at Di
Materyal na Kultura ng Tribong Manobo
ng Don Carlos Bukidnon. Di- nakalimbag
na Disertasyon: Mindanao State
University, Iligan Institute of Tehnology,
Iligan City.
Peregrino, J. M. et. al. (2002). Minanga:
Mga Babasahin sa Varayti at
Varyasyon ng Filipino. Sentro ng Wikang
Filipino-Diliman. Unibersidad ng
Pilipinas. Lungsod ng Quezon.
Rosenberg, M. B. (2005). Nonviolent
Communication: A Language of Life.
United States: Puddle Dancer Press.
Salazar, Z. (1999). Ang Babaylan sa
Kasaysayan ng Pilipinas. Palimbagan ng
Lahi.
Sandoval, M. A. S. (2009). eFIL: Wika Sa
Komnet, Isang Bagong Rehistro ng
Wikang Filipino.
Santos, A. L. et. al. 2010. Varayti at
Varyasyon ng Wikang Filipino.
Departamento ng Filipino at Iba Pang
Wika, MSU-IIT Iligan City.
Saway, L. (2005). Documentation and
Application of Talaandig Tools and
Instrument for Peace. Talaandig Mother
of Peace Project. Songko Lantapan,
Bukidnon
Saway, V. (2003). The Ulaging. Epic ang
Survival of the Talaandig People kay
Nicole Revel, Patnugot. Kinaadman,
pahina 25-2 Vol.XXVNo.2. Cagayande
Oro: Xavier University. Print.
_______________ (1990). The Talaandig
School for Living Traditions. Songko
Lantapan,
Saway, V. (2008). The Talaandig Flood Story
and Its Significance to the Life og the
People. First International Conference on
Myths and Symbols: Flood Stories, Lost
Lands and Drowned Continents. Manila:
National Museum, November 26-28,
2008. Print.
Saway, V. Songco, Lantapan Bukidnon. Ang
Pasagi na Ritwal. Personal na Panayam.
Ika 21 ng Hunyo 2014.
Segal, R. A. (1998). The Myth and Ritual
Theory: An Anthology. Malde Mass:
Blackwell.
Studies of Philippine Linguistics volume 9
Number 2: Binukid Dictionary. (1992).
Linguistics Society of the Philippines and
Summer Institute of Linguistics – ISSN
0116-0516. ISBN 971-1059- 23-1.
Sungkit, T. S. (2009). Batbat Hi Udan.
Central Book Supply Inc. 927, Quezon
Avene, Quezon City.
Unabia, Carmen C. 1996. Tula at
Kuwentong Bukidnon. Ateneo de
Manila University Press.
___________(2000). Bukidnon Myths and
Rituals. Ateneo de Manila University
Press.
Almario, V. (2010). Punong Patnugot. UP
Diksyunaryong Filipino. Pasig: Anvil.
Burton, E. M. (1991). The Concept of
Justice Among the Indigenous
Communities of Northeastern Mindanao.
Cagayan de Oro: Xavier University Press.
Colipano, S. Lantapan Bukidnon. Pangapug
na Ritwal. Personal na Panayam. Ika-
20 ng Pebrero 2014.
Hufana, N. L. Wika, Kultura at Lipunang
Pilipino. Departamentong Filipino at Iba
Pang Wika , MSU-IIT, Iligan City.
Kottak, C. P. (1996). Anthropology: The
Exploration of Human Diversity.
MacGraw- Hill Companies, Inc. New
York, NY, USA.
Lao, M. (1985). BUKIDNON In Historical
Perspective Volume 1 Publications
Office, Central Mindanao University,
Musuan Bukidnon.
______ (1998). Oral Sources on Bukidnon
Society and Culture. Toyota Foundation,
Japan.
Manansala, T. D. (2005). Pagsusuri sa
Leksikal na Aytem na gamit sa Ritwal ng
mga taga-Cordillera. Minanga: Mga
Babasahin sa Varayti at Varyasyon ng
Filipino. Sentro ng Wikang Filipino-
Diliman. Unibersidad ng Pilipinas.
Lungsod ng Quezon.
Mordeno, M. C. (2008). Keepers of Dreams
Stories and Images of the Bukidnon
Tribe. Kitanglad Integrated NGO’s,
Inc. Malaybalay City Bukidnon.
Ongpin, A. (2010). BUKIDNON The
PHILIPPINE FRONTIER. Tien Wah
Press, Singapore.
Orobia, J.A. A. (2013). Ang Materyal at Di
Materyal na Kultura ng Tribong Manobo
ng Don Carlos Bukidnon. Di- nakalimbag
na Disertasyon: Mindanao State
University, Iligan Institute of Tehnology,
Iligan City.
Peregrino, J. M. et. al. (2002). Minanga:
Mga Babasahin sa Varayti at
Varyasyon ng Filipino. Sentro ng Wikang
Filipino-Diliman. Unibersidad ng
Pilipinas. Lungsod ng Quezon.
Rosenberg, M. B. (2005). Nonviolent
Communication: A Language of Life.
United States: Puddle Dancer Press.
Salazar, Z. (1999). Ang Babaylan sa
Kasaysayan ng Pilipinas. Palimbagan ng
Lahi.
Sandoval, M. A. S. (2009). eFIL: Wika Sa
Komnet, Isang Bagong Rehistro ng
Wikang Filipino.
Santos, A. L. et. al. 2010. Varayti at
Varyasyon ng Wikang Filipino.
Departamento ng Filipino at Iba Pang
Wika, MSU-IIT Iligan City.
Saway, L. (2005). Documentation and
Application of Talaandig Tools and
Instrument for Peace. Talaandig Mother
of Peace Project. Songko Lantapan,
Bukidnon
Saway, V. (2003). The Ulaging. Epic ang
Survival of the Talaandig People kay
Nicole Revel, Patnugot. Kinaadman,
pahina 25-2 Vol.XXVNo.2. Cagayande
Oro: Xavier University. Print.
_______________ (1990). The Talaandig
School for Living Traditions. Songko
Lantapan,
Saway, V. (2008). The Talaandig Flood Story
and Its Significance to the Life og the
People. First International Conference on
Myths and Symbols: Flood Stories, Lost
Lands and Drowned Continents. Manila:
National Museum, November 26-28,
2008. Print.
Saway, V. Songco, Lantapan Bukidnon. Ang
Pasagi na Ritwal. Personal na Panayam.
Ika 21 ng Hunyo 2014.
Segal, R. A. (1998). The Myth and Ritual
Theory: An Anthology. Malde Mass:
Blackwell.
Studies of Philippine Linguistics volume 9
Number 2: Binukid Dictionary. (1992).
Linguistics Society of the Philippines and
Summer Institute of Linguistics – ISSN
0116-0516. ISBN 971-1059- 23-1.
Sungkit, T. S. (2009). Batbat Hi Udan.
Central Book Supply Inc. 927, Quezon
Avene, Quezon City.
Unabia, Carmen C. 1996. Tula at
Kuwentong Bukidnon. Ateneo de
Manila University Press.
___________(2000). Bukidnon Myths and
Rituals. Ateneo de Manila University
Press.
Published
2022-12-25
Section
Articles
Copyright (c) 2022 Asia Pacific Journal of Social and Behavioral Sciences
Copyright holder is the Bukidnon State University.
