Pagsusuri sa Estruktura ng Ponolohiya ng Surigaonon-Cantilan sa Surigao del Sur
Keywords:
estruktura, ponolohiya, segmental, suprasegmental, kwalitatibo, Surigaonon-Cantilangnun
Abstract
Naglarawan at nagsuri ang pag-aaral na ito sa estruktura ng ponolohiya ng Surigaonon-Cantilan sa Surigao del Sur. Nilapatan ito ng disenyong deskriptibong kwalitatibo. Nakuha ang mga datos mula sa mga impormante na lehitimong mamamayan sa mga bayan ng Carrascal, Cantilan, Madrid, Carmen at Lanuza na naging saklaw ng pag-aaral. Natuklasan na ang Surigaonon-Cantilan na wikain ay mayroong anim (6) na ponemang patinig: /i/, /e/, /ǝ/ , /a/, /o/ at /u/; at labimpitong (17) ponemang katinig: /p/, /b/, /t/, /d/, /k/, /g/, /s/, /h/, /m/, /n/, /η/, /l/, /r/, /y/, /w/, /ˀ/ at /j/; Ginagamit ang mga ponemang ito sa unahan, gitna at hulihan ng mga salitang Cantilangnun maliban sa /j/ na walang gamit sa hulihan ng salita. Ang mga diptonggo na /aw/, /iw/, /ay/, /oy/ at /uy/ ay nakapaloob din sa mga salitang na maaaring makikita sa una at huling pantig ng salita. Natuklasan din ang dalawamput dalawa (22) na mga klaster sa wikang pinag-aralan: br, by, dy, dj, dr, dy, gr, gw, hy, kl, kr, kw, ky, ly, pl, pr, pw, py, sw, sy, tr at ty at nakikitaan din ng pares minimal ang wikaing ito. Apat na diin ang natukoy sa pag-aaral, ang malumay, malumi, mabilis at maragsa.References
Arrogante, J. A. et al. (2007). Sining ng komunikasyon sa akademikong filipino. Mandaluyong City: National Book Store.
Austero, C. et al. (2007). Komunikasyon sa akademikong filipino. Pasig City: Unlad Publishing House.
Bernales, R. A. & Conti, T. O. (2013). Komunikasyong epektibo sa wikang akademiko. Malabon City, Philippines: Mutya Publishing House, Inc.
Biongan, J. D. (2011). Mother tongue-based multilingual education in teaching first-grade mathematics. Davao City: University of South East Philippines.
Borong, N. (2008). Paghahambing na pagsusuri ng wikang cebuano at badjao sa larangan ng ponolohiya. Southern Leyte State University- Tomas Oppus, San Isidro, Tomas Oppus, Soudern Leyte.
Borong, N. at Mondano, A. (2021). Ponolohikal na pagsusuri sa minamanwa. Asia Pacific Journal of Management and Sustainable Development Vol. 9 No. 1, 83-90. Nakuha mula sa https://research.lpubatangas.edu.ph/wp content/uploads/2022/02/APJMSD-2021-01-011a.pdf
Burton, S.L. (2003). A case study of lexical borrowing between language families in the Southern Philippines. Dallas Texas: SIL.
Calay, J. (2014). Ang ponolohiya Filipino. Mula sa https://www.academia.edu/
9585907/Fil_105_Reaction_Paper_Ponolohiyang_Filipino_
Cebrero, J. C. (2012). Betad Pedlegamit: Tagapagsiwalat ng rehiyonal na mga dayalektong wikang Subanen sa Zamboanga Peninsula. (Disertasyon). Iligan City: Departamento ng Filipino at Ibang mga Wika, MSU-Iligan Institute of Technology.
Chambers, J. K. & Peter T. Dialectology. New York: Cambridge University Press.
Chomsky, N. (1965). Aspects of the theory of syntax. Cambridge, Mass: The MIT Press.
Cuba, N. I. & Cubar, E. H. (1994). Writing Filipino grammar: Traditions & trends. Quezon City, Philippines. New Day Publishers.
Damaso, E., De Guzman, M. V., & Manzano, F. (Eds.). (1999). Guide to R.A. 8371, Indigenous peoples’ right act of 1997. Manila: PANLIPI, Tanggapang Panlegal ng Katutubong Pilipino.
Dumanig, F. P. (2011). A descriptive analysis of Surigaonon language. University of Malaya, Kuala Lumpur,Malaysia. Nakalap noong Disyembre 8, 2008 mula sa http://www.academia.edu/328011/ADescriptive_Analysis_of_Surigaonon_
Language.
Dumanig, F. P. (2015). Descriptive Analysis of Surigaonon Language. Polyglosia. Vol.27.
Elearzar, E. U. (1985). Cantilan: History of a Philippine town in Surigao del Sur.. Municipality of Cantilan,Province of Surigao del Sur.
Fromkin, V., Rodman, R. & Hymes, N. (2010). Introduction to linguistics. Pasig City, Philippines: Cengage Learning Asia Pte Ltd (Philippines Branch).
Hammond, M. (1999). The phonology of English. New York: Oxford University Press.
Hufana, N. L. (2010). Wika, kultura at lipunang Pilipino. Iligan City: Departamento ng Filipino at Ibang mga Wika, MSU-IIT.
Gallman, A.F. (1974). A reconstruction of photo- Mansakan. Dissertation. Arlington, Texas: Department of Linguistics, University of Texas at Arlington.
IPA Chart. (2005). International Phonetic Association. Nakalap noong Oktubre 23, 2015 mula sa https://www.internationalphontecassociation.com.
Katubi, (2007). Lampungic languages: Looking for new evidence of language shift in lampung and the question of ils reversal. [online article]. Nakalap noong Setyembre 9, 2015.
KWF (Komisyon sa Wikang Filipino). (2000). Diksyunaryo Filipino-English. Manila: Bertan Press.
Laranjo, R.O. 2017. Ang Klaster o Kambal-Katinig sa Wikang Filipino: Kasaysayan, Estruktura ng Silabol at mga Prinsipyo. https://journals.upd.edu.ph/index.php/djwf/article/view/6375/5607
Lewish, M. Ethnologue. (2009). Language of the world, Sixteenth Ed. Dallas, Texas: SIL.
Macatabon, R. at Caibayan, M. (2016). Varayti at varyasyon ng wikang B’laan sa Bacong, Tulunan, Hilagang Cotabato at Lampitak, Tampakan, Timog Cotabato, Philippines. Asia Pacific Journal of Multidisciplinary Research, 4 (3), pp. 128-136.
Mag-atas, R. U. et al. (2008). Komunikasyon sa akademikong Filipino. Sta. Cruz, Manila: Booklore Publishing Corporation.
Magracia, E. B. et al. (2010). Pagsulat ng proposal sa pananaliksik sa Filipino. Iligan City: Departamento ng Filipino at Ibang mga Wika, MSU-IIT.
Mangahis, Josefina C. et al. (2008). Komunikasyon sa akademikong Filipino. Quezon City, Philippines: C&E Publishing, Inc.
Montera, G. G. & Perez, A. (2012). Komunikasyon sa akademikong Filipino. Quezon City: ALPS Publication.
Pasion, R. M. (2015). Yang pagbul’lok.bul’lok: Varyasyon ng wikang Mandaya sa ilang munisipalidad ng Davao Oriental. Asia Pacific Journal of Multidisciplinary Research Vol.2 No.6.
Pasion, R. M. (2015). Varayti ng wikang Mandaya sa tatlong munisipalidad ng Silangang Davao. Asia Pacific Journal of Multidisciplinary Research Vol.3 No.2.
Paz, C. J. et al. (2003). Ang pag-aaral ng wika. U.P. Campus, Diliman, Quezon City 1101: The University of the Philippines Press.
Santos, A. L. (2010). Mga babasahin sa varayti at varyasyon ng wikang Filipino at iba pang mga wika at wikain. Iligan City: Departamento ng Filipino at Ibang mga Wika, MSU-IIT.
Sandoval, M. S. et al. (2011). Batayan at sanayang-aklat sa gramatika at estruktura ng wikang Filipino. Departamento ng Filipino at Ibang mga Wika. MSU-IIT.
Santiago, Alfonso O. (1994). Sining ng pagsasaling-wika. Manila: Rex Book Store.
Sapir, E. (1949). Culture, language and personality. California: University of California Press.
Saussure, F. (1915). Course in general linguistics. New York: Toronto London McGraw-Hill Book Company. Nakalap noong Oktubre 23, 2015 mula sa auk.sagepub.com.
Szynalski, T. P. (2013). The ASCILL Phonetic Alphabet. Nakalap noong Nobyembre 13, 2015 mula sa www.antimoon.com.
Tayong, N. (2017). Paghahambing sa wikang sinama ng mga Badjao s awikang Filipino at Ingles sa konstekstong ponolohiya, morpolohiya at sintaksis. Zamboanga City State Polytechnic College. https://www.semanticscholar.org/paper/Paghahambing-Sa-WikangSinama-Ng-Mga-Badjao-SatTayong/d70eb927afddd9faced76b3768a61f4ff689aed4
Wilson, S. (2008). Research is ceremony: Indigenous research methods. Winnipeg: Fernwood Publishing.
Wittmann, H. (1974). New tools for the study of Saussure’s contribution to linguistic thought. [online article]. Nakalap noong Agosto 16, 2015 mula sa https://methainternet.wordpress.com/2009/06/18/ferdinand-de-saussure/.
Austero, C. et al. (2007). Komunikasyon sa akademikong filipino. Pasig City: Unlad Publishing House.
Bernales, R. A. & Conti, T. O. (2013). Komunikasyong epektibo sa wikang akademiko. Malabon City, Philippines: Mutya Publishing House, Inc.
Biongan, J. D. (2011). Mother tongue-based multilingual education in teaching first-grade mathematics. Davao City: University of South East Philippines.
Borong, N. (2008). Paghahambing na pagsusuri ng wikang cebuano at badjao sa larangan ng ponolohiya. Southern Leyte State University- Tomas Oppus, San Isidro, Tomas Oppus, Soudern Leyte.
Borong, N. at Mondano, A. (2021). Ponolohikal na pagsusuri sa minamanwa. Asia Pacific Journal of Management and Sustainable Development Vol. 9 No. 1, 83-90. Nakuha mula sa https://research.lpubatangas.edu.ph/wp content/uploads/2022/02/APJMSD-2021-01-011a.pdf
Burton, S.L. (2003). A case study of lexical borrowing between language families in the Southern Philippines. Dallas Texas: SIL.
Calay, J. (2014). Ang ponolohiya Filipino. Mula sa https://www.academia.edu/
9585907/Fil_105_Reaction_Paper_Ponolohiyang_Filipino_
Cebrero, J. C. (2012). Betad Pedlegamit: Tagapagsiwalat ng rehiyonal na mga dayalektong wikang Subanen sa Zamboanga Peninsula. (Disertasyon). Iligan City: Departamento ng Filipino at Ibang mga Wika, MSU-Iligan Institute of Technology.
Chambers, J. K. & Peter T. Dialectology. New York: Cambridge University Press.
Chomsky, N. (1965). Aspects of the theory of syntax. Cambridge, Mass: The MIT Press.
Cuba, N. I. & Cubar, E. H. (1994). Writing Filipino grammar: Traditions & trends. Quezon City, Philippines. New Day Publishers.
Damaso, E., De Guzman, M. V., & Manzano, F. (Eds.). (1999). Guide to R.A. 8371, Indigenous peoples’ right act of 1997. Manila: PANLIPI, Tanggapang Panlegal ng Katutubong Pilipino.
Dumanig, F. P. (2011). A descriptive analysis of Surigaonon language. University of Malaya, Kuala Lumpur,Malaysia. Nakalap noong Disyembre 8, 2008 mula sa http://www.academia.edu/328011/ADescriptive_Analysis_of_Surigaonon_
Language.
Dumanig, F. P. (2015). Descriptive Analysis of Surigaonon Language. Polyglosia. Vol.27.
Elearzar, E. U. (1985). Cantilan: History of a Philippine town in Surigao del Sur.. Municipality of Cantilan,Province of Surigao del Sur.
Fromkin, V., Rodman, R. & Hymes, N. (2010). Introduction to linguistics. Pasig City, Philippines: Cengage Learning Asia Pte Ltd (Philippines Branch).
Hammond, M. (1999). The phonology of English. New York: Oxford University Press.
Hufana, N. L. (2010). Wika, kultura at lipunang Pilipino. Iligan City: Departamento ng Filipino at Ibang mga Wika, MSU-IIT.
Gallman, A.F. (1974). A reconstruction of photo- Mansakan. Dissertation. Arlington, Texas: Department of Linguistics, University of Texas at Arlington.
IPA Chart. (2005). International Phonetic Association. Nakalap noong Oktubre 23, 2015 mula sa https://www.internationalphontecassociation.com.
Katubi, (2007). Lampungic languages: Looking for new evidence of language shift in lampung and the question of ils reversal. [online article]. Nakalap noong Setyembre 9, 2015.
KWF (Komisyon sa Wikang Filipino). (2000). Diksyunaryo Filipino-English. Manila: Bertan Press.
Laranjo, R.O. 2017. Ang Klaster o Kambal-Katinig sa Wikang Filipino: Kasaysayan, Estruktura ng Silabol at mga Prinsipyo. https://journals.upd.edu.ph/index.php/djwf/article/view/6375/5607
Lewish, M. Ethnologue. (2009). Language of the world, Sixteenth Ed. Dallas, Texas: SIL.
Macatabon, R. at Caibayan, M. (2016). Varayti at varyasyon ng wikang B’laan sa Bacong, Tulunan, Hilagang Cotabato at Lampitak, Tampakan, Timog Cotabato, Philippines. Asia Pacific Journal of Multidisciplinary Research, 4 (3), pp. 128-136.
Mag-atas, R. U. et al. (2008). Komunikasyon sa akademikong Filipino. Sta. Cruz, Manila: Booklore Publishing Corporation.
Magracia, E. B. et al. (2010). Pagsulat ng proposal sa pananaliksik sa Filipino. Iligan City: Departamento ng Filipino at Ibang mga Wika, MSU-IIT.
Mangahis, Josefina C. et al. (2008). Komunikasyon sa akademikong Filipino. Quezon City, Philippines: C&E Publishing, Inc.
Montera, G. G. & Perez, A. (2012). Komunikasyon sa akademikong Filipino. Quezon City: ALPS Publication.
Pasion, R. M. (2015). Yang pagbul’lok.bul’lok: Varyasyon ng wikang Mandaya sa ilang munisipalidad ng Davao Oriental. Asia Pacific Journal of Multidisciplinary Research Vol.2 No.6.
Pasion, R. M. (2015). Varayti ng wikang Mandaya sa tatlong munisipalidad ng Silangang Davao. Asia Pacific Journal of Multidisciplinary Research Vol.3 No.2.
Paz, C. J. et al. (2003). Ang pag-aaral ng wika. U.P. Campus, Diliman, Quezon City 1101: The University of the Philippines Press.
Santos, A. L. (2010). Mga babasahin sa varayti at varyasyon ng wikang Filipino at iba pang mga wika at wikain. Iligan City: Departamento ng Filipino at Ibang mga Wika, MSU-IIT.
Sandoval, M. S. et al. (2011). Batayan at sanayang-aklat sa gramatika at estruktura ng wikang Filipino. Departamento ng Filipino at Ibang mga Wika. MSU-IIT.
Santiago, Alfonso O. (1994). Sining ng pagsasaling-wika. Manila: Rex Book Store.
Sapir, E. (1949). Culture, language and personality. California: University of California Press.
Saussure, F. (1915). Course in general linguistics. New York: Toronto London McGraw-Hill Book Company. Nakalap noong Oktubre 23, 2015 mula sa auk.sagepub.com.
Szynalski, T. P. (2013). The ASCILL Phonetic Alphabet. Nakalap noong Nobyembre 13, 2015 mula sa www.antimoon.com.
Tayong, N. (2017). Paghahambing sa wikang sinama ng mga Badjao s awikang Filipino at Ingles sa konstekstong ponolohiya, morpolohiya at sintaksis. Zamboanga City State Polytechnic College. https://www.semanticscholar.org/paper/Paghahambing-Sa-WikangSinama-Ng-Mga-Badjao-SatTayong/d70eb927afddd9faced76b3768a61f4ff689aed4
Wilson, S. (2008). Research is ceremony: Indigenous research methods. Winnipeg: Fernwood Publishing.
Wittmann, H. (1974). New tools for the study of Saussure’s contribution to linguistic thought. [online article]. Nakalap noong Agosto 16, 2015 mula sa https://methainternet.wordpress.com/2009/06/18/ferdinand-de-saussure/.
Published
2022-12-25
Section
Articles
Copyright (c) 2022 Asia Pacific Journal of Social and Behavioral Sciences
Copyright holder is the Bukidnon State University.
